Sağlık Bakanlığı Covid-19 Sözlüğü
Sağlık Bakanlığı yeni Corona virüsü salgını sonrasında hayatımıza ve dilimize giren yeni kelimelerin kullanım şeklinde, yerinde ve anlamında hata ve kargaşaya sebebiyet verilmemesi adına COVİD_19 Sözlüğü yayımladı. Yayımlanan bu sözlükle dilimize giren yeni kelime ve anlamlarının bazısı şunlardır:
Antijen: Vücuda girdiğinde veya aşılama yoluyla verildiğinde bağışıklık reaksiyonlarının başlamasına sebep olan molekül.
Bkz. Antikor
Açıklama: Aşı bir antijendir. Antijen vücuda girdiğinde ona karşı antikor üretilir.
Antikor: Kişinin vücuduna giren antijene yanıt olarak bağışıklık sistemi tarafından üretilen madde. İmmünglobulin olarak da adlandırılır.
Bkz. Antijen
Açıklama: Antikor testi kişinin hastalığa bağışıklık durumunu saptamak için yapılır.
Antisepsi: Hastalık oluşturabilen canlı mikroorganizmaları öldürmek veya üremesini durdurmak amacıyla vücut yüzeyine kimyasal madde uygulanması. Antisepsi için kullanılan kimyasal maddelere antiseptik denir.
Açıklama: COVID-19 pandemisinde su ve sabuna ulaşılamadığı durumlarda alkol içerikli el antiseptikleri ve antiseptik özelliği olan kolonyalar yaygın olarak kullanılmaktadır.
Asemptomatik kişi: Belli bir hastalığa neden olan mikrobu taşıyan ancak hastalığa ait belirti göstermeyen kişi.
Atak hızı: Toplumda hastalığın düzeyini gösteren ölçütlerden biri. Belirli bir süre içinde saptanan bulaşıcı hastalık vaka sayısının o hastalığa duyarlı kişi sayısına (risk altındaki toplam nüfus) bölünmesi ile elde edilir. Bir çeşit insidans hızıdır.
Bkz. İnsidans
Açıklama: COVID-19 ilk ortaya çıktığında risk altındaki nüfus toplumun tamamı iken yeni tanı alan vakaların günlük takibi yapılarak hastalığın toplumdaki atak hızı değerlendirilebilmektedir.
Birincil vaka: Bir hastalığın toplumda yayılmasına yol açan ilk vaka. İndeks vaka da denir. İlk vakaya yol açan kişiyle temas eden veya ilişkili olup hastalananlar ikincil vaka olarak adlandırılır.
Açıklama: COVID-19’da birincil vaka ülkemizde 11.03.2020 tarihinde tespit edilmiştir.
Bulaşma yolları: Enfeksiyon etkeninin bir kaynaktan duyarlı kişiye (konağa) bulaşma yolu.
Enfeksiyon etkeni doğrudan veya dolaylı yolla bulaşabilir.
Bkz. Doğrudan bulaşma, Dolaylı bulaşma
Açıklama: COVID-19 öksürme, hapşırma, konuşmayla yayılan damlacıkların solunması veya virüs bulunan yüzeylere dokunduktan sonra ellerin burun, ağız ve göze götürülmesi yoluyla bulaşır.
CoV / Coronavirus / Koronavirüs: Tek zincirli RNA’ya sahip, zarflı, yüzeyinde protein çıkıntıları olan büyük virüs ailesi.
Açıklama: Koronavirüsler (CoV), hafif ve orta derecede şiddetli solunum yolu hastalıkların yanı sıra MERS (Orta Doğu Solunum Sendromu), SARS (Şiddetli Akut Solunum Sendromu) ve COVID-19 (Yeni Koronavirüs Hastalığı) gibi şiddetli seyreden hastalıklardan da sorumludur.
Duyarlı kişi: Bir etkenle enfekte olma (bir bulaşıcı hastalığı kapma) olasılığı bulunan kişi.
Açıklama: COVID-19 için belirli bir yaş grubu değil, hastalığa bağışık olmayan herkes duyarlı kişidir.
Ekstübe etmek: Solunum yetmezliği durumunda özel cihazlarla solunum desteği sağlamak için nefes borusuna takılan tüpü (yapay solunum borusunu) çıkarma işlemi. Entübasyon işlemini sonlandırma.
Bkz. Entübe etmek, Entübasyon
Açıklama: Hastanın solunum yetmezliğine yol açan durum ortadan kalkar veya hafifler, hasta kendi başına yeterli nefes alır hale gelirse ekstübe edilebilir; yani takılmış olan tüp çıkarılabilir.
Eliminasyon: Bir enfeksiyon etkeninin neden olduğu hastalığın bölgesel olarak ortadan kalkması. Enfeksiyon etkeni yeryüzünden yok edilemese bile neden olduğu hastalığın görülmemesinin sağlanması.
Açıklama: Son yıllarda vaka artışı görülen kızamık hastalığını elimine etmek için pek çok ülkede kızamık eliminasyon programları uygulanmaktadır.
Endemi: Bir enfeksiyon etkeninin veya hastalığın belirli bir coğrafyada veya toplulukta sürekli görülmesi durumu.
Açıklama: Tüberküloz (verem) ülkemizde endemik olarak görülen hastalıklardan biridir.
Enfekte kişi: Enfeksiyon etkenini vücudunda bulunduran kişi.
Açıklama: Enfekte kişiler her zaman hastalığa ilişkin semptom göstermeyebilir, fakat bulaştırıcı olabilirler.
Entübasyon: Solunum yetmezliği durumunda özel cihazlarla solunum desteği sağlamak için nefes borusuna tüp (yapay solunum borusu) takma işlemi.
Açıklama: Acil durumlarda veya yoğun bakım ünitelerinde solunum yetmezliğindeki hastaları entübe etmek ve solunum cihazına bağlamak çoğu zaman hayati öneme sahiptir. Ayrıca pek çok ameliyatta kas gevşetici ilaç vermek ve hastayı uyutmak gerektiği için ameliyat süresince hastanın solunum cihazına bağlanması ve bunun için entübe edilmesi gerekir.
Epidemiyoloji: Sağlıkla ilgili olayların görülme sıklığı, dağılımı ve nedenlerini inceleyen bilim dalı.
Açıklama: Kanser epidemiyolojisi, bulaşıcı hastalıklar epidemiyolojisi, kronik hastalıklar epidemiyolojisi, çevre epidemiyolojisi, beslenme epidemiyolojisi gibi alt dallar mevcuttur.
Eradikasyon: Bir enfeksiyon etkeninin dünya genelinde kalıcı olarak sona ermesi. Eradikasyon mutlak bir durumdur; hastalığın etkeni ile birlikte yeryüzünden tamamen yok edilmesidir.
Açıklama: Tarih boyunca milyonlarca ölüme sebep olan çiçek hastalığı, aşı ve diğer mücadele yöntemleri sayesinde 1980 yılında eradike edilmiştir.
Ev izolasyonu: Bkz. Kendi kendine karantina
Son yorumlar